NA CZYM POLEGA RÓŻNICA MIĘDZY PRZYCHODEM A DOCHODEM?

Prowadzenie działalności gospodarczej oznacza konieczność precyzyjnego dokumentowania wszystkich zwieranych transakcji oraz szczegółowego rozliczania się z fiskusem z powstających należności podatkowych. Dla zapewnienia jednolitych reguł funkcjonowania dla podmiotów o porównywalnej wielkości i skali działania wszystkie czynności związane z rejestrowaniem poszczególnych zdarzeń gospodarczych są ściśle uregulowane przez obowiązujące przepisy.

Firmy i przedsiębiorców ustawodawca zobligował do prowadzenia ksiąg rachunkowych – dla większych podmiotów w postaci pełnej księgowości, a więc ksiąg handlowych, dla mniejszych w formach uproszczonych – podatkowej księgi przychodów i rozchodów czy ewidencji przychodów. Na potrzeby prawidłowego wyliczania zobowiązań niezbędne jest także prowadzenie dodatkowych ewidencji – w przypadku podatku od towarów i usług będzie to ewidencja sprzedaży i ewidencja zakupu. Rozliczenia poszczególnych podatków różnią się od siebie znacznie, ponieważ całkiem inna jest ich konstrukcja oraz przedmiot opodatkowania. Przyjrzyjmy się bliżej podatkowi dochodowemu oraz podatkowi od towarów i usług, a także przekonajmy się, jakie są podstawowe kwestie związane z ich naliczaniem.

Rozliczanie podatku od towarów i usług

Wśród podatków, które stanowią główne obciążenie dla firm, a zarazem są najważniejszym źródłem przychodów dla budżetu państwa, znajduje się podatek od towarów i usług VAT oraz podatek dochodowy. Podatek VAT (Value Added Tax) jest podatkiem naliczanym od wzrostu wartości konkretnego towaru lub usługi i co do zasady jest płacony przez osoby fizyczne, które kupują konkretne produkty albo usługi, choć jego płatnikiem są przede wszystkim podmioty wykonujące działalność gospodarczą. Konstrukcja podatku polega na tym, że każdy zakup towaru obłożonego VAT jest opodatkowany określoną stawką podatku – stawka podstawowa wynosi w tej chwili 23%, choć obowiązują także stawki obniżone w wysokości 0, 5 i 8%.

Wraz z zakupem towaru każda firma będąca podatnikiem VAT płaci podatek według odpowiedniej, obowiązującej dla danej grupy towarowej stawki. Sprzedając zakupiony towar po dołożeniu swej marży, przedsiębiorstwo ponownie nalicza podatek, choć tym razem już od wyższej wartości towaru i pobiera odpowiednią kwotę od nabywcy, a następnie odprowadza ją do urzędu skarbowego. Ponieważ podatek VAT z założenia ma być neutralny dla firm, a obciążać jedynie konsumentów, to przedsiębiorstwo uiszczające podatek ma prawo do obniżenia swej należności o podatek, który zapłaciło przy zakupie towaru.

Podatek, który firma płaci przy zakupie towarów, nosi nazwę podatku naliczonego. Ten, który pobiera od swego kontrahenta to z kolei podatek należny. Zobowiązanie z tytułu podatku VAT będzie więc różnicą między podatkiem należnym a naliczonym. Warto wspomnieć, że od zasady neutralności istnieje sporo wyjątków i w przypadku wielu zakupów nie ma możliwości odliczania podatku lub istnieje ona tylko w ograniczonym zakresie, nie zmienia to jednak ogólnej reguły funkcjonowania tego zobowiązania podatkowego.

Rozliczenia z tytułu podatku dochodowego

Zupełnie inną konstrukcję ma podatek dochodowy. W tym przypadku istnieją dwa różne podatki opłacane według innych stawek i przez inne podmioty. Obciążający wszystkich obywateli uzyskujących jakiekolwiek przychody z pracy lub kapitału podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) oraz podatek dochodowy od osób prawnych (CIT). Oba podatki płaci się według innych stawek oraz na trochę innych zasadach. Podatek PIT to podatek osobisty obliczany na zasadach ogólnych według skali podatkowej uiszczany od przychodów z pracy, a w niektórych przypadkach także płacony przez osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą – na zasadach ogólnych lub według stawki liniowej. Podatek CIT jest natomiast podatkiem, który rozliczają firmy prowadzące pełną księgowość – spółki kapitałowe (akcyjne lub z ograniczoną odpowiedzialnością) oraz osobowe (m.in. jawne, partnerskie czy komandytowe).

Do ustalenia zobowiązania podatkowego w przypadku podatku PIT lub CIT kluczowe są trzy pojęcia – przychodu, kosztów oraz dochodu. Przychodem są wszystkie środki, jakie otrzymuje osoba fizyczna pracująca na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilno-prawnej, a także wpływy, jakie uzyskuje przedsiębiorca w związku z prowadzoną sprzedażą towarów lub usług. Koszty to kwoty, jakie wiązały się z wypracowaniem otrzymanego przychodu. W przypadku osób fizycznych będą one zryczałtowane i określone kwotowo. Dla przedsiębiorców koszty są zdefiniowane jako kategoria wydatków związanych z uzyskaniem przychodu, a możliwość ich odliczenia ściśle zależy od tego, czy wydatek można zaliczyć do jednej z wymienionych w przepisach grup.

Dla obliczenia zobowiązania podatkowego konieczne jest jeszcze obliczenie dochodu, będącego różnicą między przychodem a kosztami, a także niektórymi opłatami i składkami wpłacanymi przez podatnika, w tym składkami na ubezpieczenie społeczne. Po wyliczeniu dochodu podatnik otrzymuje swoją podstawę opodatkowania. W przypadku opodatkowania według skali podatkowej stawka jest wybierana w zależności od wysokości dochodu, a przy podatku liniowym wg jednolitej stawki. Trzeba jednak wspomnieć, że przy podatku liniowym liczba wydatków, jakie można odliczyć od podatku, jest znacznie mniejsza. Dochód przed obliczeniem podatku jest dodatkowo obniżany o wartość składki na ubezpieczenie zdrowotne. Jeśli w grę wchodzi podatek CIT, wszystkie ewentualne wydatki kwalifikujące się do odpowiednich kategorii, są zaliczane do kosztów. Ustalone zobowiązanie podatkowe musi być wpłacone do urzędu skarbowego w ciągu roku podatkowego w postaci zaliczek – przy działalności gospodarczej miesięcznych lub kwartalnych, a przy przychodach z pracy miesięcznych. Po zakończeniu roku podatek jest ostatecznie rozliczany w rocznym zeznaniu podatkowym.